Türk Mitolojisi ve Baş Tanrı Kayra Han!

Türk Mitolojisi ve Baş Tanrı: Kayra Han!

Türk Mitolojisi oldukça renkli karakterlere sahip ve canlı. Genelde mitoloji dendiği zaman aklımıza hep Yunan mitolojisi geliyor fakat Türk Mitolojisi de oldukça hacimli ve ilgi çekici. Bugün sizlerle Türk Mitolojisinden ve de baş tanrı olan Kayra Han\’dan bahsedeceğiz!

Baş Tanrı Kayra Han Kimdir?

Kayra Han; Türk ve Altay mitolojisinde yer alan baş tanrıdır. Altay, Tuva, Hakas ve Yakut mitolojisinde de ön plana çıkar. Babası ilk tanrı olan Gök Tengri\’dir; annesi ise yoktur.

Kayra Han en az babası Gök Tengri kadar güçlüdür ve Gök Tengri dışındaki tüm dünyanın yaratıcısı olarak bilinir. Göğün 17.katında kendine ait evi vardır ve orada bekler. Gök Tengri dışındaki diğer tanrıların da yaratıcısı Kayra Han\’dır. Kayra Han\’ın dört tane çocuğu vardır. Bunlar: Ülgen, Yer Tengri, Mergen ve Kızagan\’dır. Ülgen, Türklerin iyilik tanrısıdır ve 16.katta yaşar. Kayra Han\’ın hemen altındaki kattadır. İyiliklerden sorumlu olan tanrıdır. Kayra Han\’ın çocuğu Ülgen\’e çok güvendiği hatta evreni yaratma gücünü ona verdiği bilinir. Belki de Ülgen\’in iyilik tanrısı olması bundaki en büyük etken.

Ülgen  Altın Dağ\’da, altın kapısı olan bir altından sarayda yaşar. Altın tahtı vardır ve iyilik tanrısı olduğu için Kayra Han\’dan hemen sonra o gelir. Diğer tanrılardan daha güçlü bir konumdadır. Gök cisimlerinin hareketlerinden, meteorolojik hareketlerden de Ülgen sorumludur. Kayra Han dünyayı yarattığında sadece iyiliğin sembolü Ülgen ile kötülüğün timsali olan Erlik vardı ve Ülgen her zaman Erlik\’e karşı üstün  gelirdi. Bu hikayeye çok uzak değiliz aslında.  Melek ve Şeytanın rekabetinden az çok duruma aşinayız. Erlik ve Ülgen\’in rekabeti de onları andırır. Kayra Han\’ın diğer bir çocuğu olan tanrı Mergen ise aklın ve zekanın sembolüdür. Yaratılışta yine akıl ve bilim ön plana çıkar ve Mergen\’de aklın sembolü olduğu için diğer tanrıların saygı duyduğu bir tanrı olarak karşımıza  çıkar.

Kayra Han\’ın bir diğer çocuğu da Kızagan\’dır. Kızagan ise savaş tanrısıdır. Türkler ordu millet anlayışına sahiptirler. Kadınlar ve çocuklar dahi kılıç kuşanıp savaşlarda ön planda yer alırlar. Böyle bir topluma ait yaratılış destanında da savaş tanrıları elbette önemli bir yer tutar. Düşünün ki küçük çocuklara  bile hediye olarak tahtadan kılıçlar hediye edilirdi. Böyle bir dönemde de savaş tanrısı olan Kızagan öne çıkıyor. Göğün dokuzuncu katında yaşayan Kızagan genellikle kızıl asası ve kızıl saçlarıyla sembolize edilir. Güçlü, kuvvetli bir tanrıdır ve savaş zamanlarında Türklere yol gösterir.

Altay Yaratılış Miti:

Mitleri sınıflandırırken  dörde ayırıyoruz. Mitler her zaman yoktan var olma durumunu anlatırlar. Hep bir yaratma durumu söz konusudur. Mitler dönemlerinde dini anlatılar kadar değer görürdü ve mutlaka mitlere inanılırdı. Buradaki en önemli faktörün sonsuz bir inanç olduğunu görüyoruz. İlk insanlar mitleri hikaye gibi okumaz gerçek olduğuna adeta inanırlar ve bu mitlerle alakalı ritüeller gerçekleştirirdi.

Mitlerin sınıflandırılmasında çeşitli isimlerden yararlanılır. Bunlar:  Evrenin yaratılışının anlatıldığı mitlere kozmogonik mitler, insanın yaratılışını anlatan mitlere antropogoni mitleri denir. Teogoni mitlerinde tanrıların nasıl yaratıldığından bahsedilir ve eskatoloji mitleri de dünyanın sonunun anlatıldığı metinlerdir. Türk mitleri genellikle antroponi odaklıdır. Genellikle  insanların nasıl yaratıldığı ve nasıl çoğaldığıyla ilgilenilmiştir.

Yaratılış Destanı da bir antropogonik mittir. Dünyanın nasıl yaratıldığından bahseder. Ayrıca Altaylara ait Yaratılış destanı bilinen ilk Türk destanıdır. Radloff tarafından bulunup yazıya geçirilmiştir. İlginç bir şekilde Burada Kayra Han\’ı pasif bir konumda görüyoruz. Kayra Han Ülgen\’in insanı yaratmasına da evreni yaratmasına da asla müdahale etmez. En büyük tanrı Kayra Han varken onun oğlunun insanları ve dünyayı yaratması araştırmacılar tarafından hala ilginç olarak görülmektedir.

Başlangıçta her yerin ve her şeyin suyla kaplı olduğunu biliyoruz. Tanrı Ülgen bir gün kuş kılığına giriyor ve suyla kaplı olan evreni dolaşıyor. Yorulduğunda dinlenmek için oturulacak bir taşa  ihtiyacı vardır. İşte o sırada bir ses duyar. Gökten gelen bir ses ona denizden çıkan taşa oturmasını emreder ve Ülgen de denizden çıkan bir taş görünce hemen üzerine oturur. Tam da  o sırada suyun içerisinden ışıklar içinde bir beden çıkar. Başında gücünü simgeleyen zarif bir tacı bulunan, Alt kısmında ise deniz kızını andıran mavi bir balık kuyruğu olan tanrı. Ak Ana!

İşte Ülgen bu Ak Ana\’yı görür görmez evreni yaratmak ister. Demek ki Ülgen\’e evreni yaratma ilhamını veren Ak Ana\’dır ve o da bir tanrıdır. Daha evren bile oluşmamışken Ak Ana vardı ve o da suyun içerisinde yaşamaktaydı. Ülgen evreni yaratmak istemesine ister ama nasıl yaratacağını tam olarak bilemez… İşte burada devreye Ak Ana girer ve ona nasıl yaratılacağını gösterir. Altay yaratılışına göre önce yer sonra gök sonra da dünyanın dengesini sağlaması için üç balık yaratılmıştır.

Her şeyin sudan olduğu bir dünyada Ülgen eline bir balçık alır ve insanı yaratmaya başlar. Kafasında canlandırdıklarıyla kilden insanı oluşturmaya çalışır yani Yaratılış destanında da insan topraktan meydana gelir. İnsandan hemen sonra da kötü olan Erlik\’in yaratıldığını görüyoruz. Erlik yaratılışından itibaren kötülük saçmaya devam eder… Türk mitolojisinde olaylar da tanrılar da bitmez bunlar aslında buz dağının sadece görünen küçük bir kısmı. Gördüğünüz gibi Türk Mitolojileri de diğer milletlerin mitolojileri kadar hacimli. Türk Mitolojisi ilginizi çektiyse ve daha çok bilgi edinmek istiyorsanız Bahaeddin Ögel gibi araştırmacıların Türk Mitolojileriyle ilgili kitaplarını okuyabilirsiniz!

 

En yeni içerikler hakkında bilgi sahibi olmak İçerik Sitesi Instagram hesabımızı takibe alabilirsiniz.

Diğer içerikler için ana sayfamıza göz atabilirsiniz.

Sosyal İçerik Platformu