Orson Welles Kimdir? Sinemanın Dahi Çocuğu

Orson Welles Kimdir?

Orson Welles kimdir? 1915’te dünyaya gözlerini açmıştır. Sinemanın dahi çocuğu olarak bilinir. Zamanının çok ötesinde eserler vermiştir. Orson Welles Vatandaş Kane filmi ile kendi zirvesine ulaşmıştır. Her zaman ilk filminde yakaladığı bu başarıyı kovaladığı bir kariyeri olmuştur. Orson Welles filmleri hala zamanımızda çok değer gören ve eleştirmenler tarafından beğenilen filmler olmuşlardır.

Orson Welles annesinin müzisyenliği sayesinde sanat içinde büyüyen bir çocuk olmuştur. Fakat annesinin vefatından sonra kendisini müzikten uzaklaştırarak tiyatroyla ilgilenmeye başlamıştır. Gittiği Todd Seminary for Boys okulunda hem tiyatroyla ilgilenmiş hem de okulun radyo istasyonunda Sherlock Holmes’ı sunmuştur. 16 yaşında babasının mirasını alarak İrlanda’ya gitmiş ve orada 19 yaşında olduğu ve Broadway yıldızı olduğu yalanını söyleyerek Gate Theater seçmelerine katılmıştır.

Yalan söylediği anlaşılmasına rağmen çok yetenekli olduğu için seçilmiştir. Fakat gerçekten 19 yaşındayken bu yalanını gerçek yaparak Broadway’de Romeo ve Juliet oyununda Tybalt rolüne seçilmiştir. Aynı zamanda 19 yaşındayken ilk kısa filmi olan The Hearts of Age adlı filmini arkadaşıyla beraber çekmiştir.

Peki ya Orson Welles kimdir? Kendi deyimiyle tam olarak delidir. “Yönetmen olarak, paramı oyunculuk işlerinden kazanıyorum. Kendi işimi yaparak, diğer işimi mali bakımdan destekliyorum. Yani bir deyişle deliyim.”

#1 İlk Yılları ve Dönüm Noktası

Bir süre John Houseman ile Federal Tiyatro\’da çalıştıktan sonra yeterince özgür olamadıkları için Mercury Theater\’ı kurmuşlardır. Mercury Theater aynı zamanda radyo yayınları da yapmaya başlar fakat çok fazla ilgi çekmez. Fakat bu bir Cadılar Bayramında değişir. H.G. Wells\’in Dünyalar Savaşı adlı kitabından uyarlanan tiyatro metnini oynarlar. Marslıların gerçekten dünyaya geldiğini düşünen insanlar sokaklara dökülür ve kaçmaya çalışırlar. Bu tiyatro oyunu oldukça fazla ilgi görmüştür.

Radyonun görece yeni olduğu ve insanların etkilerini tam olarak anlamadığı o dönemde araştırmacılar için çok güzel bir kaynak olmuştur bu oyun. Örneğin Princeton Üniversitesi\’nden bir araştırma grubuyla çalışan Henry Cantril insanların etkilenmelerinin psikolojik sebeplerini araştırmıştır. İlk başta masumca Cadılar Bayramı için bu oyunu oynadıklarını söyleseler de daha sonrasında Orson Welles \”Söylediğimiz kadar masum değildik. İnsanların radyodan, yeni büyü kutusundan duydukları her şeye inanmasından sıkılmıştık.\” der. Bu radyo yayını Orson Welles için adeta bir dönüm noktası olmuştur.

#2 Başyapıtı : Vatandaş Kane

1939\’da RKO ile çekeceği Karanlığın Kalbi filmi hem politik hem de maddi sebeplerden dolayı çekilmeyince en ünlü filmlerinden biri olan Vatandaş Kane\’i çekmişlerdir. Sosyal bir doküman olarak çekilmişti bilerek. O zamanların gazete baronu olan William Randolph Hearst\’in ve birkaç baronun daha hayatından yola çıkarak Charles Kane karakteri oluşturulmuştur.

Orson Welles gazete sektöründeki yozlaşmayı göstermek istemiştir. William Randolph Hearst bu filmin gazetelerinde bahsedilmesini yasaklamıştır bu yüzden pek çok sinema zinciri filmi sergileyip sergilememek konusunda kararsız kalmıştır. Filmin reklamları en çok okunan gazetelerde yapılamayacaktı. Bu sebeplerden ötürü film ilk başlarda çok izlenen bir film olmadı fakat eleştirmenler tarafından çok beğenilen ve hala daha başyapıt olarak kabul edilen filmlerden biridir. Welles bu film için \”İlk defa bir film setine gittiğim gün ilk defa bir film yönettiğim gündü.\” der. Buna rağmen pek çok kamera çekimi yeniliklerini sektöre katar.

#3 Orson Welles’in Kaybolan Filmi

Citizen Kane\’den sonra çektiği film ise Muhteşem Ambersonlar olmuştur. Bu film Orson Welles\’e vurulan en büyük darbelerden biri olmuştur. Film çekim aşamasındayken devlet tarafından Rio de Janerio\’ya gitmesi ve belgesel çekmesi istenmiştir. Bunu yapmak için gittiğinde filmi RKO kendi isteğine göre kurgulamış ve 2 buçuk saatlik filmi 88 dakikaya düşürmüştür.

Aynı zamanda sonunu normalde olması gerektiği gibi çekmemişlerdir. Welles bu film için filmi mahvettiklerini ve hatta kendisini de mahvettiklerini dile getirmektedir çünkü daha sonrasında uzun yıllar boyunca yönetmenlik işi alamamıştır. Orson Welles bu filmin Vatandaş Kane\’den bile daha iyi olduğunu düşünmekteydi.

#4 Kalıplara Sığmaya Çalışan Bir Dahi

Welles\’in yönetmen olarak tamamladığı üçüncü filmi ise Yabancı olmuştur. Bu film ona kar ettiren tek film olmasına rağmen Welles\’in en sevmediği film olmuştur. Kariyerini zedeleyen Muhteşem Ambersonlar ve diğer karalama kampanyalarından sonra Welles kendisini stüdyolara kanıtlamak istemiştir. Zeki tavrını takınmayacaktır ve zamanında işi istedikleri gibi teslim edecektir. \”Karanlıkta parlamadığımı göstermek istedim insanlara. Diğer arkadaşlar gibi \’kayıt\’ ve \’kes\’ diyebileceğimi bilmelerini istedim.\” der bu film hakkında. Bu yüzden bu film eleştirmenler tarafında sığ ve kişiliksiz bulunmuştur.

 #5 Stüdyolarla Olan Bitemeyen Mücadelesi

Hayatı boyunca pek çok filmde oynamış ve 13 tamamlanmış filmde yönetmenlik yapmıştır. Onu bu kadar özel kılan ise sadece zamanının ötesinde olan düşünceleri ve yenilikleri değildi. Oynadığı dizilerden ve filmlerden gelen paralarla kendi filmlerini çekmeye çalışıyordu. Parasının neredeyse tamamını bu işe harcıyordu. Bazen bazı setleri para kazanana kadar durdurduğu oluyordu.

Fransızlar 2. Dünya Savaşı sonrası Amerikan sinemasını izleyebilme özgürlüklerine yeni kavuşmuşlardı. Ondan önce sadece Alman ya da o zamanın Alman ideolojisine uyan filmleri izleyebiliyorlardı. Bu vakitlerde Fransız film severler bütün Amerikan sinemasını izlediler ve onlar için Orson Welles bir kahramandı çünkü dışlanmasına rağmen kendi istediğini yapmaya çalışmaya devam etmişti. Stüdyolarla hep filmin üzerinde kontrolü olabilsin diye savaşmak zorunda kalıyordu.

İlk Hollywood\’a geldiği zamanlar için zamanının 20,30 yıl ilerisindeydi. Stüdyolara gelecekte olacağı önceden gösterdiği için nefret ediliyordu. Stüdyo sistemi ise şablonlara uyan ve para getireceği garanti olan filmleri istiyordu. Kendisine karışılmasından nefret eden Welles ise son anına kadar çalışmaya devam etti ve kendi parasını ortaya koyarak filmlerini çekti. Çok fazla mükemmeliyetçi olduğu için yarım kalan pek çok filmi de bulunmaktadır.

1971\’de Oscar kazandığında gidip almadı. Hollywood\’un kendisini sildiğini biliyordu ve şimdi ona özel bir Kariyer Başarısı Oscar\’ı vereceklerdi. Onu öyle elde edemeyeceklerini söyleyerek arkadaşından almasını rica etmişti.

 

En yeni içerikler hakkında bilgi sahibi olmak İçerik Sitesi Instagram hesabımızı takibe alabilirsiniz.

Diğer içerikler için ana sayfamıza göz atabilirsiniz.

Sosyal İçerik Platformu